“You are not going to defeat me,” I say

“I won’t be an egg which you would crack

in a hurry for the world,

a footbridge that you would take on the way to your life.

I will defend myself.”

‍

Fragment uit het gedicht ‘Maternity’ van de Poolse schrijfster Anna Swir (1909–1984)

‍

Via beeldende kunst, fotografie en literatuur krijgt in deze tentoonstelling de ambivalentie in moederschap een stem, om taboes rondom het moederschap te doorbreken.

Note: Op zaterdag 29 april zal de groene zaal niet toegankelijk zijn tussen 11:00 en 15:00 uur i.v.m. het symposium dat wij organiseren over moederschap in de kunsten. De overige ruimtes kunt u wel bezoeken.

Dat Bolwerck heeft de internationaal vermaarde en in Zutphen gevestigde cineaste Margot Schaap als gastcurator uitgenodigd om samen met artistiek leider Marlise van de Jagt werk van hedendaagse kunstenaars te selecteren, waarin onderwerpen die zij als cineast behandelt centraal staan. Onderwerpen als familieverbanden, ouder-kindrelaties, moederschap in kunst en de ‘female gaze.’

De grootse, transformerende momenten in een mensenleven zijn over het algemeen de belangrijkste inspiratiebronnen in de kunsten. Echter, thema’s als zwangerschap, het begin van het leven, geboorte, ouderschap en de kindertijd lijken marginaal en anekdotisch.

Het beeld van Maria met baby’tje Jezus, de representatie van moederschap in de kunst, een kalme, warmhartige moeder, lijkt weinig met het echte leven te maken te hebben.

Het idee dat er strijd zou kunnen bestaan tussen de moeder en haar (pasgeboren)kind wordt weggedrukt en valt niet te rijmen met de normaliteit van een ‘gezond gezin’.

Er lijkt geen plek te zijn voor tegenstrijdige gevoelens als liefde, woede, kracht, afhankelijkheid, angst en kwetsbaarheid.

Daarom is het juist zo belangrijk om een plek in woorden en beelden te creëren voor deze ervaringen, deze gevoelens, zodat we de rol en betekenis van het moederschap in de kunst en de samenleving kunnen bevragen.

Margot Schaap vertelt als cineast verhalen waarin de schoonheid en het belang van de dagelijkse werkelijkheid een focus krijgt. Juist in deze dagelijkse werkelijkheid zitten de grote vragen, de structuren en de essentie van het leven. Om dit te zien hebben we bezinning nodig, vertraging. Margot Schaap gebruikt in haar werk verstilling en maakt hiermee een diepere ervaring mogelijk. In de door haar gemaakte selectie van de kunstenaars en hun werk, speelt deze beschouwing op het leven en op de kunsten een essentiële rol.

Te zien in deze tentoonstelling:

Rini Brakkee (1983, Amsterdam)

Schilderijen en tekeningen uit serie 'The Most Important Job'

‘The Most Important Job’ toont de onaangename kant van het ouderschap en de kindertijd. Terwijl moeders vaak worden gezien als het gereedschap van de maatschappij, om de hoogstaande burgers van morgen te creëren, worden kinderen benaderd als slechts het product, of de grondstoffen zelfs, van het moederschap. Een deel van de inspiratie voor deze serie komt uit het werk van Alice Miller, die schreef over(heimelijk) misbruik, veroorzaakt door de extreme machtsongelijkheid in de ouder-kindrelatie.

De werken in deze serie zijn gebaseerd op 'stills' uit reality shows (Super Nanny) over ouderschap dat fout loopt. Terwijl televisie ons een gemonteerd verhaal toont met een duidelijk probleem, schuldige en oplossing; kan een schilderij ruimte scheppen om ons af te vragen waarom mensen patronen van misbruik blijven herhalen, waarom ze ervoor kiezen zich de kindertijd te herinneren als de beste tijd van hun leven, en waarom ze überhaupt kinderen nemen. Is het mogelijk een kind op te voeden zonder het te beschadigen? Kan machteloosheid inherent traumatisch zijn? Misschien is leren omgaan met machteloosheid de belangrijkste les in het leven. Immers, zelfs volwassenen zijn altijd onderworpen aan hun regering en vaak ook machteloos, zelfs in de meest democratische samenlevingen.

www.brakkee.com

Tala Madani (1981, Teheran, Iran)

Animatie ‘Shit Mom Animation 1’ uit 2021, 7min 54 sec

Deze animatie van Tala Madani komt uit de serie ‘Shit Moms’ waarmee ze begon in 2019. In deze serie houdt ze zich bezig met concepten van het huiselijk leven en, meer specifiek, met de ideeën en (corpo)realiteit van het moederschap. Terwijl de titel verwijst naar de informele term voor vrouwen die op de een of andere manier hun taak of rol als moeder niet vervullen, duidt hij ook letterlijk haar benadering van het thema aan: besmeurde, enigszins vormeloze vrouwenlichamen verschijnen als moederfiguren gemaakt van uitwerpselen.

Madani heeft 8 maanden niet geschilderd na de geboorte van haar tweede kind. Toen ze op een dag een moeder en een kind schilderde stootte de kitscherigheid die het voor haar uitstraalde vreselijk af. Ze begon het schilderij uit te smeren. Op de een of andere manier smeerde ze nog niet over de baby heen, meer per ongeluk, en toen zag ze opeens de tegenstelling – een moeder bedekt met stront die een ongerepte, onaangeroerde baby vasthoudt.

Tala Madani wordt gerepresenteerd door galerie Pilar Corrias.

www.pilarcorrias.com/artists/47-tala-madani

‍

Lenka Clayton (1977, Cornwall, England)

Boek ‘Mothers’Days’

Het boek bevat verslagen van 81 mensen uit 19 landen - allemaal kunstenaars en moeders van kinderen van zes weken tot 33 jaar oud.

De leden van 'An Artist Residency in Motherhood' werden uitgenodigd om tegelijkertijd de gebeurtenissen van 15 juli 2019 vast te leggen, met zoveel of zo weinig details als ze wilden.

Hoewel het ouderschap een voortdurende dans is van taken en ervaringen en een bijna constante betrokkenheid, kwam Clayton aan het eind van de dag vaak tot de conclusie dat zij de hele dag niets had gedaan. Mothers’ Days is een document van 388 pagina's over wat er gebeurt als er niets gebeurt.

‍

Project ‘An Artist Residency in Motherhood’

Clayton is de oprichter van ‘An Artist Residency in Motherhood,’ een open-source residentieprogramma voor kunstenaars dat plaatsvindt in de huizen en levens van kunstenaars die ook ouders zijn en werd geboren uit een gevoel van onzichtbaarheid dat zij als ouder voelde, en waarvan ze hoorde dat anderen dat ook ervaarden. Momenteel zijn er meer dan 1000 kunstenaars in residency in 62 landen.

Video’s uit de serie: The distance I can be from my son

Een serie video's waarin Clayton objectief probeert te meten hoe ver zij van haar zoon verwijderd kan zijn in verschillende omgevingen: een stadspark, een steegje en de Shursave supermarkt.

www.lenkaclayton.com

Csilla Klenyánszki (1986, Boedapest, Hongarije)

Foto’s uit de serie: Pillars of Home, 2016-2017

‘Pillars of Home’ zijn achtennegentig evenwichtssculpturen, gemaakt door Klenyánszki tijdens het dutje van haar zoon, wanneer hun huis - de woonkamer, de keuken, de slaapkamer of zelfs de trap - voor niet meer dan dertig minuten per keer een atelier werd.

De pilaren steunen op hun eigen innerlijke stabiliteit, terwijl ze alleen worden omlijst door de vloer en het plafond. Terwijl de voorwerpen worden opgestapeld, worden ze een samenhangend geheel, maar hun delicate opstelling en evenwichtsstructuur maakt ze kwetsbaar. Ze kunnen elk moment worden vernietigd.

Niet alleen het bestaan van het beeld is in gevaar als de installatie instort, maar het geluid van de gevallen voorwerpen kan de slapende baby wakker maken, waardoor de werksessie wordt beëindigd.

www.klenyanszki.com

Andi Galdi Vinko (Boedapest, Hongarije)

Foto’s uit de serie: Sorry I Gave Birth I Disappeared But Now I’m Back, 2019 tot nu.

Heel lang werd moederschap als een taboe beschouwd in de kunstwereld. Zolang als Vinko zich kan herinneren, spraken vrouwelijke rolmodellen die zij bewonderde openlijk over hun keuze van carrière boven gezin. Sommigen hadden misschien wel kinderen, maar spraken nooit over hun onzekerheden of opofferingen.

Vinko: ‘Dit werk in uitvoering, dat altijd een werk in uitvoering zal zijn, gaat over worden, begrijpen en herinneren. Proberen al die dingen niet te vergeten die ooit zo belangrijk leken, en op het moment dat je denkt dat je het weet verschijnt er weer een nieuwe uitdaging. Hoe kan zoiets universeels als moederschap zo eenzaam zijn? Hoe komt het dat we het allemaal moeten meemaken en er geen antwoorden zijn op al die moeilijkheden? Hoe zit het met onze lichamen, onze hormonen, onze gedachten, onze vrienden, onze liefdes? Onze carrières, onze huizen, onze afwas, onze was, onze seksuele verlangens? Wat is er gebeurd met onze vrijheid, onze douches, onze slaapuren?’

www.andigv.com

Sophie Ebrard (1976, Frankrijk)

Foto’s uit de serie: I didn’t want to be a mum

Sophie Ebrards beelden zijn doordrenkt met natuurlijk licht, intimiteit en schoonheid. Gevuld met beweging en energie bevat elke still een persoonlijk verhaal. Hiermee nodigt ze de kijker uit een kijkje te nemen in een wereld die buiten de grenzen vallen. In een cultuur die geobsedeerd is door authenticiteit, zijn haar foto’s echt en filmisch.

Ze laat in deze serie haarzelf en de meest heilige relatie, die van eenmoeder en haar kind, zien. Zowel qua onderwerp als qua visuele stijl is het puur, eerlijk en primair maar tegelijkertijd een tedere verkenning van liefde en opoffering, de essentie van moederschap.

www.sophieebrard.com

Keetje Mans (1979, Nederland)

Naast al bestaand werk zal er ook een nieuw schilderij tentoongesteld worden die associatief de ambivalentie van moederschap laat zien.

Het werk van Keetje Mans is nostalgisch en af en toe sprookjesachtig. Haar surrealistische taferelen, met objecten, teksten en mensen vallen op door het bijzondere kleurgebruik. Het werk is onder andere geïnspireerd op haar jeugdherinneringen uit Curaçao en volkskunst uit verschillende landen. In 2012 ontving ze uit handen van koningin Beatrix de prestigieuze Koninklijke Prijsvoor Vrije Schilderkunst.

www.keetjemans.nl

Met dank aan:

Mondriaan Fonds, Gemeente Zutphen, Stichting Wijnhuisfonds, Super Natuur, De Oudertelefoon, Het Heiligebeeldenmuseum Kranenburg, Luxor Theater en Cellowercken.

‍